گزارش گاردین از قهرمانی تراکتور؛ مسیری به طول ۵۵ سال
به گزارش فوتبال ۳۶۰، رسانه انگلیسی گاردین در گزارشی مفصل به نخستین قهرمانی باشگاه تراکتور در رقابت‌های لیگ برتر ایران پرداخته است. جان دوردن، نویسنده بخش «فوتبال آسیا» در این رسانه جنبه‌های فنی، تاریخی و سیاسی قهرمانی شاگردان دراگان اسکوچیچ را زیر ذره‌بین قرار داده. او مقاله خود را با تشبیه قهرمانی تراکتور به لیورپول آغاز کرده و به سفر ۵۵ ساله «گرگ‌های سرخ» در راه فتح فوتبال ایران اشاره می‌کند.
در حالی که هنوز چند مسابقه تا پایان لیگ باقی مانده بود، قهرمانی تیم در نخستین سال حضور سرمربی جدید قطعی شد تا هواداران حاضر در شمال غرب کشور منتظر جام قهرمانی بمانند. جیمی کرگر روز یکشنبه گفت: «شهر لیورپول احساس می‌کند در مقابل کل دنیا صف‌آرایی کرده و پیروز شده است.» این اما قابل مقایسه با وضعیت تراکتور نیست؛ باشگاهی که پیام‌آور امید و اتحاد و صدای گویای میلیون‌ها ترک‌زبان آذربایجانی است. تراکتورسازان بالاخره می‌توانند نخستین قهرمانی ملی خود را جشن بگیرند.
سفر به قله قهرمانی برای تراکتور ۵۵ سال طول کشید. این مسیر از زمانی آغاز شد که شرکت دولتی تراکتورسازی تیمی برای کارگران و ساکنان تبریز تأسیس کرد؛ بزرگ‌ترین شهر استان آذربایجان شرقی ایران و نزدیک به مرز ترکیه، ارمنستان و جمهوری آذربایجان. رابطه این باشگاه با تهران از همان ابتدا پر فراز و نشیب بود؛ به‌ویژه زمانی که تراکتور، پس از سال‌ها عملکرد متوسط به یک تیم پرقدرت روی زمین و یک نقطه کانونی در خارج از آن تبدیل شد؛ مردمی با زبان، خرده‌فرهنگ و تاریخ خاص. عده‌ای از آن‌ها مدت‌هاست احساس می‌کنند از سوی دولت‌های پیش و پس از انقلاب اسلامی ۱۹۷۹، مورد تبعیض و حاشیه‌نشینی قرار گرفته‌اند؛ دولت‌هایی که به زعم آن‌ها سیاست‌های «فارسی‌محور» را در کشوری متنوع و باستانی دنبال کرده‌اند. حمایت از این باشگاه راهی برای مقاومت، ابراز غرور و هویت آذری است. سرودهای هواداران باشگاه از قهرمانان باستانی یاد می‌کند. طرفداری از تراکتور گاهی مطالبه نقش‌آفرینی بیش‌تر در ایران است (شعارهای ۲۰۱۲ خواستار واکنش بهتر دولت پس از زلزله‌ای بزرگ بود) و گاهی صرفاً حاشیه‌ای است.
جای تعجب نیست وقتی عده‌ای از هواداران شعارهایی درباره پایتخت‌های کشورهای دیگر مانند «تبریز، باکو، آنکارا» سر می‌دهند، یا عبارت «خلیج عربی» را به جای «خلیج فارس» به کار می‌برند، خشم تهران و تمام ایران را برمی‌انگیزند؛ حرکتی که حتی اگر دونالد ترامپ و دولتش هم آن را امتحان کنند، واکنش مشابهی خواهند دید.
در این فصل، میانگین حضور تماشاگران بیش از ۴۲ هزار نفر بود؛ آن‌ها در بازی‌های خارج از خانه هم طرفداران زیادی دارند. در سفر به تهران برای رویارویی با ۲ غول پایتخت یعنی پرسپولیس و استقلال، هزاران نفر در استادیوم بزرگ آزادی از آن‌ها حمایت می‌کنند. پیش از وقوع انقلاب اسلامی، پرسپولیس به طور سنتی و تاریخی باشگاه طبقه کارگر پایتخت بود و در مقابل، استقلال تیم مورد حمایت دولت به شمار می‌رفت. برای تراکتور اما این مرزبندی معنا نداشت. این تقابل‌ها گاهی پرتنش می‌شوند. در سال ۲۰۱۸، ۱۵ هزار هوادار تراکتور در در مقابل تماشاگران استقلال توهین‌های قومیتی رد و بدل کردند.
حالا اما تراکتور برای تحریک هواداران پرسپولیس و استقلال شعارهای فوتبالی هم دارد. ۲ تیم پایتخت البته حدود دوسوم قهرمانی‌های تاریخ لیگ را از آن خود کرده‌اند. پیروزی ۴ بر صفر مقابل شمس‌آذر در روز ۲ می قهرمانی تراکتور را در فاصله ۲ بازی مانده تا پایان فصل قطعی کرد. هواداران در تبریز و دیگر شهرهای منطقه به خیابان‌ها ریختند و جشن گرفتند.
این یک شب طولانی بود اما این موفقیت در مدتی بسیار طولانی‌تر به دست آمد. محمدرضا زنوزی، یکی از ثروتمندترین افراد ایران در سال ۲۰۱۸ باشگاه را خرید. این میلیاردر جان توشاک را به عنوان سرمربی به تبریز آورد. این انتخاب تصادفی نبود. توشاک، سوانزی سیتی را در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ میلادی در سطوح مختلف لیگ فوتبال انگلیس بالا برد و سپس رئال مادرید را هدایت کرد. او سابقه سرمربیگری در بشیکتاش ترکیه و قهرمانی سوپرجام ۲۰۱۳ آذربایجان با تیم خزر لنکران را در کارنامه داشت. خیلی زود هری فورستر و لی اروین از رنجرز و کیلمارناک و آنتونی استوکس، ستاره سابق سلتیک و تیم ملی ایرلند به او پیوستند.
چهره‌های بزرگ ایرانی مثل اشکان دژاگه، بازیکن سابق فولام و ولفسبورگ، احسان حاج‌صفی و مسعود شجاعی نیز به تیم آمدند. این ۳ نفر ۳ سال در تراکتور ماندند اما توشاک تنها ۳ ماه دوام آورد. با وجود هزینه‌های بی‌سابقه در فوتبال ایران، به‌ویژه با توجه به تحریم‌ها و تورم که قدرت مالی تیم‌ها را محدود کرده بود، توشاک با ۹ امتیاز از ۶ بازی و کنار رفتن از جام حذفی موفقیتی به دست نیاورد.
اخراج او سختگیرانه به نظر می‌رسید (گفته شد اسون-گوران اریکسون قرار بود جانشین شود) و زمینه را برای آمدن و رفتن سرمربیان و بازیکنان در سال‌های بعد فراهم کرد. قهرمانی همچنان دور از دسترس بود تا اینکه تابستان گذشته دراگان اسکوچیچ از راه رسید. مرد کروات تیم ملی ایران را به جام جهانی ۲۰۲۲ رساند اما در ژوئیه همان سال اخراج شد. چند روز بعد دوباره آمد و سپس چند هفته پیش از آغاز جام جهانی جای خود را به کارلوس کی‌روش داد.
اسکوچیچ علیرضا بیرانوند، دروازه‌بان شماره یک ایران و مهدی ترابی، دانیال اسماعیلی‌فر و شجاع خلیل‌زاده را به تراکتور آورد. این انتقال‌ها جنجالی به نظر می‌رسید چون ۳ نفر اول مستقیماً از پرسپولیس آمدند و چهارمی هم بازیکن سابق این تیم بود. این بازیکنان هم مانند مهره‌های خارجی ستارگان دهه گذشته فوتبال نشان ندادند اما بازیکنانی باتجربه و قابل‌اعتماد به شمار می‌رفتند. گرگ‌های سرخ بعد از گذشت یک‌سوم فصل به صدر جدول رسیدند و تقریباً تا پایان فصل همان‌جا ماندند.
حالا نوبت آسیاست. ایران تنها یک سهمیه مستقیم در مرحله گروهی لیگ نخبگان آسیا دارد، پس شاید بقیه کشور از تنها نماینده قطعی ایران حمایت کنند؛ شاید هم نه. به هر حال، تراکتور به راهش ادامه خواهد داد.
